Dünyada bir ilki gerçekleştirerek 24 saat içerisinde gıda atıklarından aynı anda kompost ve hayvan maması üreten makine geliştirerek gıda israfını önlemeyi hedef aldıklarını belirten ProCompo Çevre Teknolojileri Kurucusu ve Yönetim Kurulu Başkanı Esra Cevahir, Türkiye’deki belediyelerden, otellerden ve restoranlardan yoğun ilgi aldıklarını söylüyor.
Günümüzde her yıl 1,3 trilyon ton gıda israf edilirken, dünya üzerindeki 829 milyon insan da trajik biçimde açlıkla mücadele ediyor. Her yıl israf edilen tonlarca gıdanın, açlık çeken insanların ihtiyacını fazlasıyla karşılayabileceğinin altı çizilirken, gıda kaybına ve israfına son verilmesi çağrıları yapılıyor. Ülkemizin değerlerine bakıldığı zaman gıda her ne kadar nimet olarak görülüp, yemek dökmek kötü bir davranış şekli olarak değerlendirilse de her yıl kişi başı 93 kilogram yiyecek israf ediyoruz. Bu anlamda 2017’de başlayan Sıfır Atık Projesi hem çevrenin korunmasına hem de ekonomiye katkı sağlıyor. Proje sayesinde 5
yılda 24,2 milyon ton atık ekonomiye kazandırıldı. Sıfır Atık projesine katkı sağlamak, ülkemizde tarımın yeniden canlandırılması amacıyla yola çıkan ProCompo Çevre Teknolojileri Kurucusu ve Yönetim Kurulu Başkanı Esra Cevahir, dünyada bir ilki gerçekleştirdi. Gıda atıklarını 24 saat içerisinde aynı anda hem mama hem de kompost olarak dönüştüren makineleri, dünyada bir ilki oluşturuyor. ABD, İngiltere, Yunanistan gibi ülkelerden talep aldıklarını belirten Cevahir, yıl içerisinde hazır mutfaklarla evlerde de ProCompo makinelerinin kullanabileceğini ifade ediyor.
Öncelikle kendinizden ve ProCompo’dan bahseder misiniz?
DEİK İş Konseyi Kurucu Başkanı olarak 3 dönem Zambiya’da ve Cibuti, Ruanda, Gine, Fildişi sahilleri, Orta Afrika Cumhuriyeti ve Kamerun’da çalıştım. Pandemi sürecinin başlamasıyla birlikte Afrika’da tanıştığım ve ilgilendiğim organik gübre konusunu, fabrikalaşarak Türkiye’de yapmaya karar verdim. Tam da bu süreç içerisinde Türkiye’de Sayın Emine Erdoğan’ın Sıfır Atık Projesi’ni başlatması ve Çevre ve İklim Bakanlığının Sıfır Atık Yönetmeliği getirmesiyle; özellikle gelecek nesiller ve dünyamız için önemli olan çevre teknolojileri alanında şirket kurmaya karar verdim. 2 yıl önce faaliyete geçirdiğimiz ProCompo Çevre Teknolojileri, yüzde 100 yerli çevre teknolojilerine yönelik makineleri hayata geçiriyor. Nedir bu makineler? Gıdaları hayvan maması ya da kompost ve hatta ikisini aynı anda üreten makinelerdir. Ürettiğimiz çevre teknoloji ürünleriyle Türkiye’nin ve dünyanın geleceği için katma değer sağlıyoruz. Misyonumuz, ürünlerimizle dünyaya bayrağımızı taşıyarak sektör lideri olarak devam etmektir. Bugün 7,6 milyar olan dünya nüfusunun 2050 yılında 9,8 milyara ulaşacağı tahmin ediliyor. Artan nüfusun ihtiyaçlarının karşılanabilmesi için küresel gıda üretiminin 2050’ye kadar yüzde 60 oranında artması gerektiği hesaplanıyor. Her yıl üretilen gıdanın üçte birinin israf edildiği gerçeğinden çıkıp bunun çevresel boyutuna baktığımızda, gıda atıklarının küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık yüzde 11’inden sorumlu.
Gıda israfının dünyadaki ve Türkiye’deki durumu nedir?
Gıda kayıp ve israfı küresel bir sorun ve bu nedenle çözümü; ulusal, bölgesel ve küresel düzeyde çaba gerektiriyor. Bunun için hem kamuya hem STK’lara, hem de özel sektöre görev düşüyor. 2021 BM Gıda İsrafı Endeksi Raporu’na göre dünya genelinde 619 milyon insan açlıktan etkilenirken, aynı yılda 931 milyon ton gıda israf edilmiştir. Dünyada israf edilen gıda, 40 ton kapasiteli 23 milyon kamyon dolusu yiyeceğe karşılık geliyor. İsraf, her ülkede önemli miktarda gerçekleşiyor. Türkiye de gıda israfının çok olduğu ülkeler arasında yer alıyor. Her yıl kişi başı 93 kilogram yiyecek israf ediliyor. Ekonomik boyutunda ise dünya genelinde her yıl 1,3 trilyon dolar, ülkemizde ise ortalama 300 milyar lira değerinde gıda israfıyla karşılaşıyoruz. Ülkemizde 1995’te 17 milyon ton olan atık oranının, 2025’te 38 milyon ton olması bekleniyor. Belediyeler tarafında bakılırsa, 2018 yılı resmi verilerine göre toplanan 33 milyon ton atık miktarının 14,5 milyon tonunun gıda atıkları olduğu, parasal değerinin 14 milyar dolara tekabül ettiği tahmin ediliyor. Ülkemizin yıllık tarımsal gıda ihracatının yaklaşık 18 milyar dolar olduğunu göz önüne alırsak, ihracatımız kadar gıdayı israf ettiğimizi görüyoruz. ProCompo olarak çevre teknolojileriyle bu israfı önlemek için çalışırken hem ülkemize hem de dünyamıza manevi borcumuzu ödemeye ve aynı zamanda ekonomik katma değer sağlamaya çalışıyoruz. Yürüttüğümüz Ar-Ge çalışmalarıyla çevre teknolojileri konusunu daha ileriye taşımayı hedefliyoruz.
ProCompo’da üretilen makineler ile ne tür atıkların dönüşümü gerçekleştiriliyor?
Geri dönüştürülmeyen organik atıklar, ProCompo makineleriyle kompost veya hayvan maması olarak sadece 24 saat içerisinde yeniden geri kazanılıyor. Elde edilen kompost; tarım arazileri, seralar, bahçeler ve solucan gübresi üretimi için kullanılıyor. Hayvan maması ise özellikle belediyeler tarafından ödenen yıllık mama harcamalarını ve hayvan barınaklarındaki mama masraflarını ortadan kaldırıyor. Kompost/ Mama makineleri haricinde güneş enerjisi ile çalışan press sistemli Mobil Atık Getirme Merkezleri üretimi yapıyoruz. ProCompo kompost makinelerini diğer bütün kompost makinelerinden ayıran en temel özellik ise sadece 24 saat gibi kısa bir sürede her türlü çiğ sebze ve meyve atıkları, pişmiş yemek atıklarını, sulu yemek atıklarını, yağlı yiyecekleri, çay ve kahve atıklarını, kemik ve kılçık atıklarını, deniz ürünleri atıklarını, ağaç ve peyzaj atıklarını, peçete ve kağıt atıklarının yüzde 60-70 oranında bertaraf edip kompost haline getirebilmesidir. ProCompo makinelerinden çıkan kompost ürününün piyasa satış değeri de bulunmaktadır ve çok aranan ürünlerden biri olma özelliği vardır. Yapılan fizibilite çalışmalarına göre her yönden ProCompo makineleri çok kısa bir süre içinde kendisini amorti etmektedir. Aynı zamanda altını çizmem gereken bir husus da atıklar, dünyada ilk kez hem mama hem de kompost olarak aynı anda alınabiliyor. Kompost makineleriyle özellikle organik tarımın da yolu açılıyor. Pandemiyle birlikte en çok tartışılan tarım alanlarında verimliliğin artması için kompostun solucan gübresinden 7 kat daha verimli olduğunu da belirtmek isterim.
Kompost nedir ve toprağa faydaları nelerdir?
Organik atıkların geri dönüştürülmesiyle elde edilen kompost hem çevrenin korunması hem de toprağın veriminin artırılması konularında önemli farklar yaratabiliyor. Yapılan araştırmalar kompostun solucan gübresinden 7 kat daha verimli olduğunu gösteriyor. Tarımın bu kadar konuşulduğu ve tarım alanlarındaki verimliliğin artırılmasının çok fazla gündemde olduğu bir zamanda dönüştürdüğümüz gıda atıklarını tarımda kullanarak tarımdaki verimi de artırabilmek mümkün.
Kompostlama işleminin çevreye faydaları nelerdir?
Edindiğimiz bilgilere göre öncelikle organik tarım için gerekli olan toprağın iyileşmesini sağlıyor. Toprakta var olan toksik maddeler ve ağır metaller, bitkilerin kökleriyle alamayacağı bir forma dönüşüyor ve sabitleniyor. Kompost, topraktaki toksinleri nötralize ediyor ve ciddi oranda kirlenmiş toprakların rehabilitasyonunda da kullanılabiliyor. Örneğin; bir belediye bu kompost makinesini kullanıp restoranlardan gıdaları alıp dönüştürdükten sonra isterse çiçekçilere, tarımla uğraşan şirketlere satış yapıp kazanç sağlayabilir.
Bütün gıda atıkları geri dönüştürülebilir mi?
ProCompo kompost makinelerini diğer bütün kompost makinelerinden ayıran en temel özellik ise daha önce
dediğim gibi sadece 24 saat gibi kısa bir sürede her türlü çiğ sebze ve meyve atıkları, pişmiş yemek atıklarını, sulu yemek atıklarını, yağlı yiyecekleri, çay ve kahve atıklarını, kemik ve kılçık atıklarını, deniz ürünleri atıklarını, ağaç ve peyzaj atıklarını, peçete ve kağıt atıklarının yüzde 60-70 oranında bertaraf edip kompost haline getirebilmesidir.
Kompost makinelerini kimler tercih ediyor?
Bahsetmiş olduğumuz gibi restoranlar, oteller, belediyeler bu makineleri rahatlıkla kullanabiliyorlar. Aynı zamanda yakında evlerde hazır mutfaklarla da evlerin içerisinde yer alacağız. Zaten yeni yapılacak sosyal konut projelerinde de evlerin sıfır atık ve enerji verimliliği kapsamında yapılmasına karar verildi.
Şu anda hastane, restoran, otel, belediye gibi büyük kuruluşlar kompost makinelerini tercih ederken, yakın bir zamanda hazır mutfaklarla birlikte tüm evlerin mutfaklarında yer alacağız. Böylece gıda israfının önüne daha hızlı geçeceğiz.
Firmaların geri dönüşüm konusundaki bilincini nasıl değerlendiriyorsunuz?
2021 yılında Paris İklim Anlaşması’nın meclisimizde onaylanmasıyla Türkiye için yeni bir süreç başladı ve sektörümüzün önemi daha da arttı. Küresel emisyonların 2030’a kadar en az yüzde 50 azaltılmasının hedeflendiği Paris Anlaşması ile 2050’de net sıfır emisyon hedefine ulaşılması amaçlanıyor. Bu kapsamda ülkelerin emisyonlarını azaltmak için atacakları adımlara yönelik ulusal katkı beyanlarını 5 yılda bir güncellemesi bekleniyor. Türkiye’nin bu alanda kullanımı için yapılan mutabakat zabıtları bünyesinde gelecek fonlardan ciddi bir bütçe geliri sağlanacağı ama 2030’a kadar emisyonları düşüremediğimiz takdirde cezai yaptırımlar olacağı da bir gerçektir. Yine aynı kapsamda karbon ayak izinin yok edilmesi ve atıkların bertaraf edilmesi gerektiğinden; belli bir kişi üstü her yer (İş yerleri, restoranlar, oteller, AVM’ler, konut siteleri, havalimanları, üniversiteler, hastaneler vb.) için geri dönüştürülen atıklar haricinde kalan biyobozulur evsel atıkların dönüştürebilmesi için tek yol olan kompost makinelerine sahip olması çok önemlidir. Bu yüzden ProCompo Çevre Teknolojileri’nin yüklendiği misyon çok büyüktür. Diğer sektörlerde de aynı sürdürülebilirlik çalışmalarını görüyoruz. Çünkü biliyoruz ki her şeyin bir limiti var. Havanın da, toprağın da, suyun da… Elimizdeki kaynakları doğru kullanmalıyız ki geleceğimiz de bu güzelliklerden yararlanabilsin ve ne yazık ki biliyoruz ki sanayileşmenin başlamasıyla birlikte çok kısa bir sürede dünya beklenenden daha fazla ısınmaya başladı. Hiçbir şey için geç değil ve inanıyorum ki her firma sağlayacağı sürdürülebilirlik projeleriyle dünyamız için olumlu bir adım atacaktır.
2023 yılı ve sonrası için hedefleriniz nelerdir?
Şu an yeni yatırımlarımız için fabrika alanımızı büyüttük. Yakın bir zaman içerisinde konut projelerine girmeye hazırlanıyoruz. Hazır mutfaklara daha küçük hacimli, 5 lt, 10 lt gibi makinelerimizi yerleştirmeyi hedefliyoruz. Böylece evlerdeki atıklar da geri dönüştürülecek. Ev sahibi isterse atıklardan elde ettiği mamayı hayvanlarına verebilecek isterse de kompostu çiçeklerinin bakımında kullanabilecek. Bunla ilgili de bir mutfak firmasıyla görüşmelerimiz devam ediyor. 2023’ün ilk çeyreğinde de bu projemizi başlatmayı hedefliyoruz. Yurt içinde de kamu ve özel sektörle görüşmelerimiz olumlu geçiyor. Ataşehir ilçesi için ProCompo tarafından Atabel için üretilen Atacompo’yu hayata geçirdik ve kullanımı başladı. Yine Beyoğlu Belediyesi için özel ürettiğimiz makine, gıda atıklarını hayvan mamasına dönüştürüyor ve bu mamalar hayvan barınağında kullanılıyor. Aynı zamanda Türkiye’nin özel sektörde de otel ve restoranlarla da iş birliği içindeyiz. Pandemi sonrası normalleşmeyle birlikte siparişlerimiz hız kazandığı ve şu ana kadar ABD, Yunanistan, Avustralya ve Katar’dan teklif aldık. Kısa bir zaman içerisinde ihracata başlama hedefimiz bulunuyor. Yurtiçindeki kadar yurtdışındaki bu ilginin nedeni ProCompo makinelerinin kalitesi, kalitesine göre fiyatlarının uygunluğu ve devamlı yaptığımız Ar-Ge çalışmalarıyla çıkardığımız yeni ürünlerin henüz dünyada bile olmaması, 10 sene garanti verilmesi ve satış sonrası sağlanan devamlı servis desteğidir. İlk başta da dediğimiz gibi ülkemizin bayrağını her yerde temsil etmeyi görev biliyoruz.
