Televizyondan saate, cep telefonundan otomobile kadar hayatımızın ana noktası oldu, çip. Pandemiyle baş gösteren çip sorunu, otomobilde fabrikaları durma noktasına getirdi, AB yeni çip yatırımlarına destekte bulunacağını belirtti. Peki, bu sorun daha ne kadar devam edecek?
Yarı iletken olarak adlandırılan ve 60 yıl önce icat edilen çipler, bugün bilgisayarlardan otomobillere her türlü elektronik eşyanın içerisinde kullanılıyor ve pandemi küçücük bir çipi, dünyanın en pahalı materyali haline getirdi. Beklenmeyen yönde talep, benzeri görülmemiş bir küresel kıtlıkla karşı karşıya bıraktı. Haftalar boyunca dünya devi otomobil firmalarının fabrikaları kapandı, elektronik aletlerin üretim adetlerinde düşüş meydana geldi. Salgın döneminde insanların evlere kapanması, eğitim, iş ve eğlence faaliyetlerini evden yapması bilgisayarların, akıllı cihazların, tablet ve oyun konsollarının kullanımını artırdı. Ayrıca pek çok şirket, çalışanlarının evden çalışması için uzaktan çalışma sistemleri geliştirmeye veya mevcut altyapıyı iyileştirmeye yöneldi. Eğitimde de teknolojinin kullanılması bu cihazlara olan talebi çok daha yukarılara taşıdı ve “tüketici elektroniği” olarak adlandırdığımız sektöre olan talep arttı. Tüketici elektroniği sektörünün bir girdisi olan çiplere talep de böylece arttı.
Umutlar yılın ikinci yarısına
Çip, artık günümüz küresel teknoloji yarışışının başrol oyuncusu. Dünyada şu anda çip üretiminde ABD’nin Intel, Güney Kore’nin Samsung ve Tayvan’ın TSMC firmaları ilk sıralarda yer alıyor. Sınırlı sayıdaki üretici karşısında yeni yatırımlara göz kırpılırken Fitch dahil çip sıkıntısının ancak yılın ikinci yarısında “hafifleyebileceğini” belirtiyor. Çip tedariki bugünden yarına çözüm bulunacak bir sorun da değil. Hem karmaşık üretim yapısı hem de hammaddesinden başlayarak üretiminin zaman alıyor olması sorunu daha karmaşık bir hale getiriyor. Asıl sorun ise çip üretimindeki hammadde olan silisyum. Dünyada üretilen 8 milyon tonun sadece 5 milyon tonu Çin’de üretiliyor. Son derece yüksek enerji harcayarak eritilmesi gereken silisyum, Çin’de yaşanan kuraklık ve akabinde hidroelektrik santrallerinde yaşanan birtakım sorunlar ve artan elektrik fiyatları nedeniyle eritilemedi. Yani kriz öncelikle silisyumdan kaynaklandı. Diğer bir neden ise ABD’nin yaptırımları. Çin’den Tayvan’a talep kayarken Tayvanlı çip üreticileri ise pandemi nedeniyle dizüstü bilgisayarlar, oyun konsolları ve akıllı telefonların artan talebine cevap vermekle meşguldü. Yani Tayvanlı üreticiler, bir anda çok yüksek siparişleri karşılamak zorunda kaldılar. Bir de bunun üzerine salgın önlemlerinden sonra beklenenden hızlı bir şekilde sahalara geri dönen ve üretime başlayan otomotiv sektörü tekrar çip siparişine başlayınca zaten tam kapasite çalışan çip üreticileri bu talebi karşılayamaz oldular. Tüketici elektroniği çip talebinde o kadar ileri gitti ki Apple tek başına tüm otomotiv endüstrisi kadar çok çip istemeye başladı.
Avrupa’dan çip yatırımına destek
Çip krizi karşısında ve önümüzde yeniden böyle bir kriz yaşanmaması için Avrupa Birliği de yeni bir eylem planını devreye soktu. Avrupa Birliği Komisyon Başkanı Ursula von der Leyen, Avrupa’nın 2030’da küresel çip üretimindeki payını yüzde 20’ye çıkartmayı hedeflediklerini bildirdi. Çip yasasıyla gelecekteki arz krizlerine karşı direnci artırmayı ve Avrupa’yı bu çok stratejik pazarda endüstriyel bir lider yapmayı istediklerini belirten von der Leyen, Avrupa’nın mevcut durumda çip üretimindeki payının yüzde 9 civarında olduğunu, bununla birlikte 2030 yılında küresel talebin 2 katına çıkacağını ve dünya mikroçip üretiminin yüzde 20’sinin Avrupa’da olması gerektiğini söyledi. Çip yasasıyla birlikte 2030 yılına kadar çip alanına 15 milyar euroluk ilave kamu ve özel sektör yatırımının yapılması öngörülüyor.
Yeni yatırımlar yolda
Yaşanan çip krizinin ardından büyük çip üreticileri olan Intel, Samsung ve TSMC kapasitelerini artırmak için yeni yatırımlar planladıklarını açıkladılar. 25 Şubat 2021 tarihinde ABD Başkanı Joe Biden, yüksek kapasiteli batarya, ilaç, kritik mineraller ve yarı iletkenlerin tedarik zincirini güçlendirerek imalatı artırmayı hedefleyen yeni bir kararname imzaladı. Bir yandan ülkeler çip krizini atlatmak için önlemler üzerinde düşünürken diğer yandan Amazon ve Microsoft gibi firmalar da kendi yarı iletkenlerini geliştirme planları yapıyor. Şu an çip endüstrisinin en büyük müşterisi olan Apple, en büyük çip üreticilerinden biri olmaya hazırlanıyor. Almanya’nın otomotiv devleri, Çinli teknoloji firmaları ve ABD’nin Apple’ı arasında çıkabilecek bir çip kavgasının sosyo-ekonomik ve ticari sonuçları tüm dünyayı bir şekilde etkisi altına alacaktır. Otomotiv ve elektronik sektörlerinde üretimin aksamadan devam edebilmesi ve tedarik zincirinde yaşanan kırılmaların olmaması için en doğrusu, yükte de pahada da hafif olan ama üretimde başat rol oynayan bu küçük maddeyi kendi kendine üretmek ya da en azından kolayca temin edilebilecek bir tedarik zincirini yakın coğrafyada güvence altına almaktır.
